Zofia Stryjeńska i najsłynniejsze obrazy polskiej artystki

Ceniona artystka międzywojnia, ilustratorka, malarka. Zofia Stryjeńska, bo o niej mowa, to ważna postać polskiej sztuki. Urodziła się w 1891, a zmarła w 1976. Dowiedz się więcej o życiu Zofii Stryjeńskiej i drodze, jaką przeszła ta znana malarka polska.

O czym przeczytasz w artykule?

• Zofia Stryjeńska – życie
• Sztuka Zofii Stryjeńskiej
• Zofia Stryjeńska – Pory roku

Zofia Stryjeńska – życie

Zofia Stryjeńska, z domu Lubańska, urodziła się w 1891 roku w Krakowie. W 1909 roku rozpoczęła kształcenie w Szkole Sztuk Pięknych dla Kobiet Marii Niedzielskiej w Krakowie. W 1911 zaczęła studia – przebrana za mężczyznę uczyła się w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Przebranie było koniecznością – wówczas do tej artystycznej uczelni wyższej nie przyjmowano kobiet.

Po roku przebrana Zofia Stryjeńska została rozpoznana, przez co musiała wrócić do Polski. Zaczęła tworzyć w Krakowie. W 1913 jej działania docenił krytyk sztuki, opisał ją na łamach dziennika Czas, co przyniosło młodej artystce sławę.

W 1916 roku wzięła ślub. Przyjęła nazwisko po swoim mężu Karolu Stryjeńskim, który był architektem. Z biegiem lat dochodziło między nimi do wielu konfliktów, przez co ostatecznie doszło do rozwodu. Stryjeńska nie chciała rozstania, przez długi czas próbowała namówić mężczyznę do zgody, jednak bezskutecznie.

Stryjeńska wyszła ponownie za mąż, za aktora Artura Sochę, jednak związek nie okazał się szczęśliwy. Po kilku latach para rozwiodła się, a malarka znalazła szczęście u boku podróżnika i pisarza Arkadego Fiedlera.

W latach 30. malarka polska miała problemy finansowe. Dopiero w 1938 otrzymała kilka zamówień z polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, wykonała dekorację w cukierni E. Wedla, a także wzięła udział w dekorowaniu polskich statków. Czas okupacji Zofia Stryjeńska spędziła w Krakowie, a w 1945 roku podjęła decyzję o wyjeździe z Polski i trafiła do Szwajcarii. Malarka polska żyła skromnie w Genewie. Tam też zmarła.

Życie Zofii Stryjeńskiej:

• Urodziła się w 1891 roku,
• W 1909 rozpoczęła naukę w Szkole Sztuk Pięknych dla Kobiet Marii Niedzielskiej w Krakowie,
• W 1911 zaczęła studia w Monachium, gdzie musiała być przebrana za mężczyznę,
• Po roku odkryto jej kłamstwo, dlatego wróciła do Polski,
• W 1913 zyskała rozgłos dzięki krytykowi sztuki, który opisał ją na łamach dziennika Czas,
• W 1916 roku wzięła ślub – burzliwy związek zakończył się rozwodem mimo wielu starań Stryjeńskiej, która chciała zgody z mężem,
• Kolejny ślub wzięła z aktorem – ten związek również skończył się rozwodem,
• W latach 30. malarkę spotkały problemy finansowe, które rozwiązały się, kiedy otrzymała kilka zleceń od Ministerstwa Spraw Zagranicznych,
• Zajmowała się też dekoracjami w cukierni E. Wedla,
• Zmarła w Genewie.

Sztuka Zofii Stryjeńskiej

Stryjeńska obrazy tworzyła na papierze przy użyciu farb wodnych. Dzięki temu jej dzieła łączą w sobie lekkość przedstawień z pewnym prowadzeniem pędzla. Główny temat, jaki podejmowała Stryjeńska Zofia w obrazach, to człowiek.

Pobyt w Monachium sprawił, że Stryjeńska Zofia zainspirowała się zagadnieniami baletu i tańca. Dotąd realistyczne postacie zaczęły niejako tańczyć – czasem w parach, a czasem też samotnie. Zofia Stryjeńska obrazy malowała w taki sposób, że widoczne na nich postacie wyglądają na radosne, wolne, energiczne. Dynamiczne sceny nawiązujące do ludowości obserwować można w dziełach takich jak Wiejska zagroda, Na góralską nutę oraz Chłopiec z dziewczyną przy studni.

W dziełach Stryjeńskiej pojawiają się motywy ludowe i słowiańskie. Dynamika obrazów sprawiała, że ich kompozycję często uznawano za niepoprawną. Jednak to właśnie ona powodowała, że dzieła były tak charakterystyczne. Ludowość w dziełach Stryjeńskiej to motyw, który zaczerpnęła z dzieciństwa. Na krakowskim rynku obserwowała tradycyjne stroje czy wiejskie obyczaje.

Zofia Stryjeńska obrazy malowała również na zamówienie – były to portrety, które pozwalały się jej utrzymać. W sztuce polskiej artystki nie brakowało też motywów religijnych. Stryjeńska obrazy z tym motywem tworzyła jeszcze w Polsce, gdzie powstawały dzieła przedstawiające Madonny. Obrazy te były pełne lekkości, a przedstawione na nich Madonny to eleganckie kobiety. Motywy religijne były w sztuce Stryjeńskiej widoczne do tego stopnia, że w latach 50. wśród Polaków żyjących w USA oraz w kręgach kościelnych we Francji była uznawana za malarkę religijną.

Najsłynniejsze obrazy polskie Zofii Stryjeńskiej to bez wątpienia cykl Pascha, ale też Młoda wieś polska. Należy jednak pamiętać, że artystka tworzyła nie tylko obrazy, lecz także zabawki. W jej twórczości nie brakowało też kostiumów i scenografii do sztuk teatralnych. Stworzyła nawet dekoracje porcelany ćmielowskiej.

To wciąż nie wszystko, czym zajmowała się utalentowana artystka. Zofia Stryjeńska ilustracje do trenów Kochanowskiego stworzyła, zachowując swój niepowtarzalny styl. Ilustracje te wyróżniają się lekkością. Ukochana córka pisarza, Urszulka, znajduje się na nich między innymi wśród słowików, na tęczy.

Polskie malarki współczesne, takie jak Stryjeńska Zofia, nie pozostawały bez wpływu na innych twórców. Stylistyka, którą wypracowała Stryjeńska, zdecydowanie wniosła powiew świeżości do sztuki, jednak w końcu stała się rodzajem kliszy, którą powtarzali inni.

Sztuka Zofii Stryjeńskiej:

• Tworzyła przede wszystkim przy użyciu farb wodnych,
• Człowiek był głównym tematem jej dzieł,
• Inspirował ją ruch, taniec, dlatego postacie na jej obrazach są dynamiczne,
• Wykorzystywała motywy ludowe i słowiańskie,
• Tworzyła też na zamówienie portrety, które pozwalały jej się utrzymać,
• W obrazach wykorzystywała motywy religijne,
• Tworzyła przede wszystkim obrazy, ale zajmowała się też sztuką użytkową, wykonując między innymi dekoracje na porcelanie ćmielowskiej,
• Stryjeńska stworzyła też ilustracje do trenów Kochanowskiego.

Zofia Stryjeńska – Pory roku

Pory roku to jeden z cyklów Zofii Stryjeńskiej. Składał się z sześciu panneau. Obrazy były personifikacją poszczególnych miesięcy. Cykl przedstawiał korowód tańczących ze sobą postaci stanowiących ludzkie przedstawienie miesięcy. Towarzyszyły im obyczaje, święta czy prace polowe charakterystyczne dla danego okresu.

Przykładowo, fragment cyklu przedstawiający parę listopad i grudzień odnosi się między innymi do święta myśliwych. Widoczny na obrazie jest między innymi myśliwy ze strzałami, prowadzący białego niedźwiedzia. Oprócz niego dzieło przedstawia także kobietę siedzącą na wozie ciągniętym przez jelenia. Postać trzyma w dłoni drewniany kołowrotek. Koniec listopada oraz początek grudnia to czas adwentu, który był dla kobiet okazją do spotkań. Przędły wtedy nici z wełny i lnu.

• Pory roku to jeden z cyklów, w którym Stryjeńska przedstawiła personifikację poszczególnych miesięcy wraz z towarzyszącymi im obyczajami czy pracami polowymi. Miesiące występują w parach – przykładowo w części pokazującej listopad z grudniem można dostrzec odwołania do święta myśliwych czy czasu adwentu.